સામાન્ય રીતે ઘરમાં રહેતી મહિલાઓને કોઈપણ પ્રકારનું વેતન મળતું નથી, પરંતુ તમને જાણીને નવાઈ લાગશે કે પહેલા આવું નહોતું. વાત જાણે એમ છે કે, મુઘલ શાસન દરમિયાન, રાણીઓ, રાજકુમારીઓ અને હેરમમાં રહેતી સ્ત્રીઓને વેતન આપવામાં આવતું હતું. આ કામ બાબર દ્વારા ભારતમાં મુઘલ સલ્તનતની સ્થાપના સાથે શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું. શાહી હરમમાં પ્રવેશતી દરેક મહિલાને તેની સ્થિતિ અનુસાર આજીવિકા ભથ્થું આપવામાં આવતું હતું, જેમાં ઔરંગઝેબની બહેન જહાનઆરા બેગમનું નામ પ્રથમ આવે છે. જહાનઆરા બેગમનો વાર્ષિક પગાર આટલો બધો હતો કે એ જાણીને તમારી આંખો ખુલ્લી રહીં જશે.
આ વાતની જાણકારી ઇન્ડિયન કાઉન્સિલ ઑફ હિસ્ટોરિકલ રિસર્ચના સંશોધન જર્નલ ‘ઇતિહાસા’ના અંકમાં વિગતવાર લેખમાં આપવામાં આવી છે. તમને જાણીને નવાઈ લાગશે કે મુગલ બાદશાહ મહિલાઓ માટે કેવી રીતે પગારની વ્યવસ્થા કરતા હતા. તે કેવી રીતે ચૂકવવામાં આવ્યું હતું?
સામાન્ય રીતે શાહી મહિલાઓને રોકડ વેતન આપવામાં આવતું હતું. બીજી તરફ, જે મહિલાઓનું વેતન પ્રમાણમાં વધારે હતું, તેમને અડધી રકમ રોકડમાં આપવામાં આવતી હતી, જ્યારે બાકીની રકમ જાગીર અને ઓક્ટ્રોયના હક્કો બરાબર આપવામાં આવતા હતા.
આ કામની શરૂઆત બાબરે ઇબ્રાહિમ લોદીની માતા સાથે કરી હતી. જેમને જાગીર તરીકે એક પરગણું ફાળવવામાં આવ્યું હતું. તેની વાર્ષિક આવક 7 લાખ રૂપિયાથી વધુ હતી. આ બધા મુઘલ બાદશાહોએ બાબર પછી આ કામ કર્યું.
બીજી તરફ, જહાનઆરા બેગમના પગાર વિશે વાત કરીએ તો, શાહજહાંની પુત્રી અને ઔરંગઝેબની બહેન જહાનારાને માતા મુમતાઝના મૃત્યુ પછી તેની અડધી મિલકત મળી, જેની કિંમત અંદાજિત 50 લાખ રૂપિયાની આસપાસ છે.
તમને જાણીને નવાઈ લાગશે કે શરૂઆતમાં જહાંઆરાને વાર્ષિક પગાર તરીકે 7 લાખ રૂપિયા મળતા હતા. જહાનઆરા બાદશાહ અને ભાઈ ઔરંગઝેબની સૌથી વિશ્વાસપાત્ર હતી. આવી સ્થિતિમાં તેમનો પગાર સતત વધતો રહ્યો, ત્યારબાદ તેમનો વાર્ષિક પગાર 17 લાખ રૂપિયા થઈ ગયો. જહાનઆરા મુઘલ સલ્તનતમાં સૌથી મોંઘી હતી, જે ખૂબ જ વૈભવી જીવન જીવતી હતી.
જ્યારે ઔરંગઝેબની પુત્રી ઝૈબુન્નિસા બેગમને વાર્ષિક 4 લાખ રૂપિયાનો પગાર મળતો હતો, પરંતુ જ્યારે ઔરંગઝેબને તેની પુત્રી પર ગુસ્સો આવ્યો તો તેણે તે બંધ કરી દીધું.
ખાસ વાત એ છે કે મુઘલ કાળ દરમિયાન મોટા ભાગના બાદશાહોની બેગમે વેપારમાં ઘણો રસ લીધો હતો. તેઓ ખાસ કરીને વિદેશી દેશો સાથેના વેપારમાં મહત્વનો ભાગ ભજવતા હતા. આમાં નૂરજહાં સૌથી આગળ હતી. નૂરજહાં વિદેશમાં કપડા અને નીલના વેપારમાં નાણાં રોકતી હતી અને ઘણો નફો પણ મેળવતી હતી.