દેશમાં ખૂબ જ દુર્લભ બ્લડ ગ્રુપ મળી આવ્યું છે. અત્યાર સુધી આપણે ચાર પ્રકારના બ્લડ ગ્રુપ જાણતા હતા. આ A, B, O અને AB છે. પરંતુ દુર્લભ બ્લડ ગ્રુપ મળી આવ્યું, તેનું નામ EMM નેગેટિવ છે, આ દુર્લભ લોહી ગુજરાતના રાજકોટમાં 65 વર્ષીય વ્યક્તિના શરીરમાં વહે છે. આ વ્યક્તિ હૃદય રોગથી પીડિત છે.
આશ્ચર્યનું કારણ એ છે કે આ દુર્લભ રક્ત જૂથ સાથે, તે ભારતમાં પ્રથમ અને વિશ્વની દસમી વ્યક્તિ છે. એટલે કે દુનિયામાં માત્ર 10 લોકો પાસે જ આ બ્લડ ગ્રુપ છે. માનવ શરીરમાં 42 વિવિધ પ્રકારની રક્ત પ્રણાલીઓ હાજર છે. જેમ કે- A, B, O, RH અને ડફી. પરંતુ સામાન્ય રીતે માત્ર ચાર બ્લડ ગ્રુપ ગણવામાં આવે છે.
EMM નેગેટિવ બ્લડ ગ્રુપને 42મું બ્લડ ગ્રુપ સિસ્ટમ માનવામાં આવે છે. આ બ્લડ ગ્રુપના લોકોના શરીરમાં EMM હાઈ-ફ્રિકવન્સી એન્ટિજેનનો અભાવ હોય છે. આ બ્લડ ગ્રુપના લોકો ન તો બ્લડ ડોનેટ કરી શકે છે અને ન તો કોઈની પાસેથી લઈ શકે છે. સુરત સ્થિત સમર્પણ રક્તદાન કેન્દ્રના તબીબ સનમુખ જોષીએ જણાવ્યું હતું કે આ વ્યક્તિને લોહીની જરૂર છે. જેથી હાર્ટ સર્જરી કરી શકાય. કારણ કે તાજેતરમાં જ તેમને હાર્ટ એટેક આવ્યો હતો. પરંતુ સર્જરી માટે લોહી મળતું નથી
જ્યારે ડોક્ટરોએ તપાસ કરી તો જાણવા મળ્યું કે આ 65 વર્ષીય વ્યક્તિ દેશનો પહેલો વ્યક્તિ છે જેને EMM નેગેટિવ બ્લડ ગ્રુપ મળ્યું છે. ઇન્ટરનેશનલ સોસાયટી ઑફ બ્લડ ટ્રાન્સફ્યુઝન (ISBT) એ આ બ્લડ ગ્રુપને EMM નેગેટિવ નામ આપ્યું છે કારણ કે તેમાં EMM નથી. EMM એ લાલ રક્ત કોશિકાઓમાં એન્ટિજેન છે. (ફોટો: ગેટ્ટી)
આ ઉપરાંત, વિશ્વમાં સૌથી દુર્લભ રક્ત પ્રકાર ગોલ્ડન બ્લડ છે. તે વિશ્વમાં માત્ર 43 લોકોમાં જોવા મળે છે. જો આ બ્લડ ગ્રુપના લોકોને લોહીની જરૂર હોય તો તેમને ભારે સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડે છે. કારણ કે દુનિયામાં આવા લોકોની અછત છે કે તેમને શોધવા ખૂબ મુશ્કેલ છે.
જે લોકોનું આરએચ ફેક્ટર શૂન્ય છે તેમના શરીરમાં ગોલ્ડન બ્લડ જોવા મળે છે. એટલે કે Rh-null. આ પ્રકારનું લોહી ધરાવતા લોકોની તેમની Rh સિસ્ટમમાં 61 સંભવિત એન્ટિજેન્સનો અભાવ હોય છે. તેથી જે લોકો આ રક્ત પ્રકાર સાથે જીવે છે તેમનું જીવન હંમેશા તલવારની ધાર પર ચાલે છે.
ગોલ્ડન બ્લડ સૌપ્રથમ વર્ષ 1961માં મળી આવ્યું હતું. જ્યારે સ્થાનિક ઓસ્ટ્રેલિયન ગર્ભવતી મહિલાના લોહીની તપાસ કરવામાં આવી હતી. ડૉક્ટરોએ વિચાર્યું હતું કે તેના ગર્ભમાં ઉછરી રહેલું બાળક Rh-null હોવાને કારણે પેટની અંદર જ મરી જશે.
આપણા પૂર્વજો લોહી વિશે બહુ જાણતા ન હતા. તે માત્ર એટલું જ જાણતો હતો કે શરીરની અંદર લોહી હોય તો સારું, બહાર આવે તો ખરાબ. ખૂબ જ ખરાબ છે. સેંકડો વર્ષો સુધી કોઈને તેના વિશે કંઈપણ ખબર ન હતી. પરંતુ વર્ષ 1901 માં, ઑસ્ટ્રિયન ચિકિત્સક કાર્લ લેન્ડસ્ટેઇનરે રક્તનું વર્ગીકરણ કરવાનું શરૂ કર્યું. 1909 માં તેમણે કહ્યું કે લોહીના ચાર પ્રકાર છે. આ છે- A, B, AB અને O. આ કાર્ય માટે તેમને 1930માં નોબેલ પુરસ્કાર મળ્યો હતો.
સામાન્ય રીતે કોઈપણ જીવના લોહીમાં ચાર વસ્તુઓ જોવા મળે છે. લાલ રક્ત કોશિકાઓ (RBC), તેઓ સમગ્ર શરીરમાં ઓક્સિજનનું પરિભ્રમણ કરે છે, કાર્બન ડાયોક્સાઇડ બહાર કાઢે છે. શ્વેત રક્તકણો (WBC)…તેઓ શરીરને કોઈપણ પ્રકારના બાહ્ય અથવા આંતરિક ચેપથી બચાવવાનો પ્રયાસ કરે છે. પ્લેટલેટ્સ એ કણો છે જે લોહીના ગંઠાઈ જવા માટે મદદ કરે છે. પ્લાઝ્મા એટલે પ્રવાહી જે ક્ષાર અને ઉત્સેચકોનો સંચાર કરે છે. (ફોટો: ગેટ્ટી)
લોહીની અંદર રક્ત એન્ટિજેન પ્રોટીન હોય છે, જે ઘણા કાર્યો કરે છે. તેઓ બહારની ઘૂસણખોરી વિશે માહિતી આપે છે. રોગપ્રતિકારક શક્તિને મજબૂત કરવાનું કામ કરે છે. ચેપ સામે રક્ષણ કરવામાં મદદ કરો. જો એન્ટિજેન ન હોય, તો આપણી રોગપ્રતિકારક શક્તિ શરીરમાં સંરક્ષણ પ્રણાલી શરૂ કરી શકતી નથી. જો A બ્લડ ગ્રુપ ધરાવતા લોકોને B પ્રકારનું લોહી આપવામાં આવે તો રોગપ્રતિકારક શક્તિ શરીરમાં આવતા RBC પર દુશ્મન તરીકે હુમલો કરશે. એટલે કે શરીરની અંદર કાટ નીકળી જશે. આના કારણે વ્યક્તિ કાં તો ગંભીર રીતે બીમાર થઈ શકે છે અથવા મૃત્યુ પામે છે.